Groenspecialist Albert Jan Kerssen: ‘Door vergroenen krijg je een sponswerking’
3 juli '23
Het groene architecten- en ingenieursbureau Idverde is al in een vroeg stadium bij de nieuwe stadswijk Ringers in Alkmaar betrokken om het groenplan te ontwerpen en uit te voeren. Vestigingsmanager van het adviesbureau Albert Jan Kerssen is gespecialiseerd in dak- en gevelbegroeiingen en vertelt alles over het belang van groenvoorziening in Ringers, de biodiversiteit en het groenontwerp op de daken van de woontorens en de parkeergarage. Albert Jan: “Zo krijg je daar echt een vormtaal en krijgen de bewoners ook een stukje beleving mee.”
Uitgangspunt van het groenplan
“De bouwkundig architect van architectenbureau FARO is met het idee gekomen om een groene gevel te maken. Ze wilden in eerste instantie alleen de parkeergarage aankleden en daarmee het straatbeeld verfraaien op een bijzondere manier. We hebben ervoor gekozen om dat niet met een standaard klimplant te doen, maar met een bijzondere gevelconstructie die ervoor zorgt dat er een mooi en divers beeld van allerlei beplanting ontstaat. Daardoor is het dé eyecatcher van het geheel vanuit de straat gezien”, benadrukt Albert Jan. “We doen alles rond een groene leefomgeving en pakken grootschalige projecten op, waaronder dak- en gevelbegroeiingen in openbare ruimtes en semi-openbare ruimtes. Voornamelijk voor gemeentes, maar ook vastgoedontwikkelaars.
Één tak houdt zich bezig met de uitvoering en het onderhoud van de projecten en de andere tak houdt zich bezig met het advieswerk; voorbereiden, tekenen, ontwerpen, uitdenken en strategische beleidsplannen. Van origine ben ik een specialist in dak- en gevelbegroeiingen. Zo ben ik ook bij het project betrokken geraakt. Ik ben ongeveer anderhalf jaar geleden benaderd of ik wilde meedenken over de gevel van de parkeergarage. Uiteindelijk kwam het neer op het volledig uitdenken en engineeren ervan. Later kwamen de daken van de woontorens en parkeergarage er ook nog bij. Inmiddels zijn er diverse collega’s bij betrokken.”
Zo is de gevel opgebouwd
Er zijn veel verschillende manieren om een gevel te vergroenen. “Wij hebben ervoor gekozen om met grote plantenbakken met verschillende dieptes te werken die aan de buitenzijde aan de gevel hangen. Door de verschillende dieptes ontstaat er een soort spel van bakken die wat verder en minder ver naar buiten steken wat het geheel erg speels maakt. Er zit een diversiteit aan beplanting in de plantenbakken, waaronder klimplanten, maar ook struiken. Daardoor ontstaat er een soort van bos aan verschillende beplanting aan die gevel. De bakken zijn meer dan een halve meter diep en een halve meter hoog, dus die hebben best wat volume. En dat geeft body aan het systeem. Het is een relatief traditionele manier van gevels vergroenen, maar wel een robuuste manier.
De robuuste constructie voor de beplanting en veel substraat waar die planten in kunnen groeien zorgen ervoor dat de planten een levensloopbestendigheid hebben. Daar staan we als groenpartij zeker achter. Juist dit soort systemen ontzorgen ons ook een beetje als groenpartij, omdat planten het bij dit soort systemen altijd wel goed doen. Dat vergt iets minder continu aandacht en zorg, maar er moet zeker wel onderhoud gepleegd worden”, zegt Albert Jan.
Regenwater hergebruiken: zo werkt het
“De daken op de parkeergarage zijn het interessantst en daar is specifiek voor gekozen om er een ontwerp op los te laten in afstemming met de landschapsontwerper van het maaiveld. De bewoners die in de torens wonen kijken hier namelijk letterlijk op uit. Wij hebben in overleg met DELVA de ontwerptaal overgenomen voor het dak en hebben daar een ontwerp voor gemaakt in dezelfde lijn als DELVA. Er komen eilanden met grotere beplantingen met daartussenin stroken halfverhardingen. Zo krijg je daar echt een vormtaal en krijgen de bewoners ook een stukje beleving mee.
Op het dak van de parkeergarage valt veel regen en we moeten sowieso voor de beplanting op het dak water vasthouden. Op een dak moet je altijd irrigeren als je voor grotere beplantingen kiest”, legt Albert Jan uit. “Eigenlijk is het één grote regenton, dat hele dak. En dat water gaan we hergebruiken voor de bewatering van de gevel. Het water wordt opgeslagen op het dak waar een irrigatiesysteem in zit dat dit helemaal aanstuurt. Zo wordt het water van het dak naar de gevels toe gepompt en daarmee wordt de gevel bewaterd. Dit is een heel efficiënte en duurzame manier om het regenwater te hergebruiken in het hele complex. Dat is dus heel interessant en draagt ook bij aan de klimaatadaptatie. Het voorkomt dat het regenwater zomaar weg stroomt het riool in.”
Vergroten van biodiversiteit
“Het feit dat er zoveel verschillende planten in die bakken staan doet al heel veel voor de ecologie van die gevel, maar we kijken nu of we dat nog meer kunnen versterken. We willen dat insecten en vogels ook echt wat aan de beplanting hebben. Dat doen we door naar de omgeving te kijken en naar de diersoorten die er leven. Insecten en dieren hebben een bepaalde leefomgeving nodig en die kunnen we wel creëren door een vleermuiskast of een vogelnestkast op te hangen bijvoorbeeld. Ook kunnen we juist door bepaalde planten te kiezen bepaalde diersoorten aantrekken. Het werkt ook de andere kant op, want zeker in Alkmaar is er een meeuwenoverlast en die vinden grind eigenlijk heel fijn om in te nesten. Dat is dan weer niet zo fijn voor de bewoners, daarom gaan wij kijken of we wat aan dat grind kunnen doen om het minder aantrekkelijk te maken voor de meeuwen”, legt Albert Jan uit.
Belang van vergroenen
Voor een deel gaat het over beleving, maar groen doet veel meer voor mensen dan alleen maar mooi zijn. “Alleen al het kijken naar groen doet veel voor het menselijk gestel. Zowel psychisch als fysiek heeft het allerlei uitwerkingen; van het verminderen van stress tot de verhoging van de concentratie. Daarnaast zuivert groen de lucht en vooral de mensen die wat lager zitten en dichter bij het dak gaan er heel veel profijt van hebben. Door de daken te vergroenen zal er ook minder hitte van het dak afstralen en blijven de daken veel koeler. De groene leefomgeving staat in Nederland in z’n geheel onder druk en door de groene daken creëer je ruimte voor planten en dieren.
Nederland is bijna één grote stad, dus het is heel belangrijk dat we zeker in een stedelijk gebied aandacht hebben voor groen. Het klimaat is aan het veranderen en er vinden steeds meer extreme regenbuien plaats. Door te vergroenen krijg je een soort sponswerking. Groen absorbeert water, houdt het vast en verdampt weer waardoor regenwater minder overlast geeft en hitte minder effect heeft. Daarom is vergroenen zó belangrijk.”
Onderhouden van het groen
Er zijn meerdere stakeholders dus het is nog even afwachten wie verantwoordelijk is voor het onderhouden van het groen na de bouw. “Het is nog niet helemaal uitgekristalliseerd wie dat gaat oppakken, maar we hopen dat wij er wel lang bij betrokken mogen blijven. De gevel moet in ieder geval door een kundige groenpartij regelmatig onderhouden worden. De partij moet één tot enkele keren per jaar langsgaan om de planten te snoeien, te begeleiden, te kijken of het irrigatiesysteem nog werkt en of er bemesting gedaan moet worden. Door goede uitgangspunten te kiezen in de uitwerking en vervolgens een goed onderhoudsplan erop los te laten komt dat helemaal goed.”
Uitvoering van het ontwerp
Idverde is al vroegtijdig betrokken geraakt bij het project om mee te gaan denken. “Dat is de belangrijkste sleutel om ervoor te zorgen dat het project ook goed gemaakt wordt. Het feit dat een groenpartij vanaf het begin af aan al betrokken wordt en meebepaalt over hoe dat groen gerealiseerd gaat worden, zorgt ervoor dat uiteindelijk de kwaliteit ook goed is.
Goed uitgedachte hoofdlijnen
Groen is helaas bij projecten vaak een sluitpost en uiteindelijk is er dan geen budget meer over. Bij Ringers is het juist helemaal omgedraaid en worden er zelfs bouwtechnische uitgangspunten aangepast aan hetgeen het groen nodig heeft. Juist die samenwerking maakt het zo sterk.
Een jaar geleden hebben we al met onder anderen de bouwkundig architect en de installateur samen gezeten om te kijken hoe we het gaan doen met de irrigatiesystemen en alle leidingen die overal doorheen moeten. Dat vergt natuurlijk heel veel engineering en uitzoekwerk. Dat krijg je alleen maar voor elkaar als je vroegtijdig met elkaar om de tafel gaat zitten. Ik verwacht dat we relatief weinig problemen krijgen, omdat de hoofdlijnen goed zijn uitgedacht. Dat waarborgt eigenlijk de kwaliteit van het eindproduct. Uitvoeringstechnisch hebben we er ook al over nagedacht wie wat gaat doen. Dat zorgt ervoor dat je straks een soepele uitvoering hebt.”